Geboortezorgpartijen in Nederland hebben de rol-zib matrix goedgekeurd. Dit is een belangrijke stap vooruit in bescherming van cliënt privacy en verbetering van kwaliteit van zorg. Met de matrix wordt binnen de digitale gegevensuitwisseling in de geboortezorg geregeld dat zorgverleners alleen toegang hebben tot de gegevens die voor het uitvoeren van hun werkzaamheden noodzakelijk zijn. De matrix omvat alle data-elementen van de Basisgegevensset Zorg (BgZ) en het Perinataal Woordenboek en Dataset (PWD 3.2). Niet relevante informatie wordt niet zichtbaar, waarmee de privacy van cliënten en patiënten beter gewaarborgd kan worden. Lees hier meer over de achtergrond en het belang van de rol-zib matrix.
Doel van de rol-zib matrix
De afkorting zib staat voor zorginformatiebouwsteen. De rol-zib matrix is ontworpen om de privacy van cliënten en patiënten beter te beschermen en de kwaliteit van zorg te verbeteren. Zorgverleners hebben alleen toegang tot de gegevens die voor het uitvoeren van hun werkzaamheden binnen hun functie (hun rol in de zorg) noodzakelijk zijn. Dit voorkomt dat zij informatie zien die niet relevant is en daarmee volgens de AVG ook niet gedeeld mag worden. Binnen de matrix zijn nu de zorgverlener-rollen: verloskundig, kraamzorg, echoscopisch en ziekenhuis uitgewerkt. In de toekomst is het wenselijk om bijvoorbeeld de rol van ziekenhuiszorgverlener verder uit te splitsen.
Eindgebruikers denken mee bij ontwikkeling
Het ontwikkelproces van de matrix begon jaren geleden met een versie gebaseerd op het PWD 2.3 en de BgZ. Hierin werd gedetailleerd vastgelegd welke informatie voor welke zorgverlenersrol relevant is. Door input en feedback van eindgebruikers uit de verschillende geboortezorgdisciplines te verzamelen, werd de matrix verder verfijnd en aangepast aan de nieuwste standaard, PWD 3.2. Het PWD en de BgZ hebben overlappende zorginformatiebouwstenen (zibs). Maar ook de informatiebouwstenen die wel in de BgZ staan en niet in het PWD bevatten fundamentele informatie voor alle geboortezorg zorgdisciplines. Ze moeten daarom raadpleegbaar zijn voor alle zorgprofessionals in de geboortezorg.
Voorbeeld:
Als een zwangere in het ziekenhuis ook behandeld wordt voor psychische klachten dan kan dit relevant zijn voor een kraamverzorgende. De kraamverzorgende verzorgt het kersverse gezin de eerste dagen na de bevalling. Wanneer de kraamvrouw in het verleden depressief is geweest is er verhoogde kans op een postnatale depressie. Zowel in de preventie van een depressie, maar ook om symptomen vroeg te herkennen heeft een kraamverzorgende een belangrijke rol.
Betekenis voor zorgverleners en cliënten/patiënten
Voor zorgverleners betekent deze nieuwe rol-zib matrix dat zij efficiënter kunnen werken met toegang tot precies die informatie die zij nodig hebben. Dit vermindert de kans op fouten en verhoogt de kwaliteit van de zorg. Voor patiënten betekent het een betere bescherming van hun privacy, omdat zorgverleners toegang hebben tot gegevens die relevant zijn bij hun zorgvraag. Met de rol-zib matrix wordt voldaan aan de huidige wet- en regelgeving op basis van de WGBO (wet geneeskundige behandelingsovereenkomst) en de AVG (algemene verordening gegevensbescherming). Aan de ene kant verplicht de WGBO zorgverleners om alle relevante gegevens te delen met medebehandelaars, terwijl aan de andere kant de AVG dataminimalisatie vereist. De rol-zib matrix lost dat spanningsveld op door te definiëren wat dan precies relevante gegevens zijn voor een bepaalde rol.
Reacties van de eindgebruikers
Zorgverleners hebben positief gereageerd op de nieuwe rol-zib matrix. Ze vinden de gegevens herkenbaar en uitlegbaar. Dat is belangrijk voor de communicatie richting de cliënten/patiënten. De zorgverleners geven aan dat het door de matrix mogelijk wordt enkel die informatie te raadplegen die van invloed is op de te leveren zorg of begeleiding. Zo kunnen zij efficiënter en gerichter werken, wat de algehele kwaliteit van zorg verbetert. Vanuit de cliënten wordt opgemerkt dat zij op deze manier hun privacy beter geborgd zien en daarmee meer vertrouwen hebben in het delen van informatie tussen zorgverleners in hun zorgnetwerk.
Er zijn ook vragen gesteld over de mogelijkheden voor toekomstige aanpassingen. Het antwoord daarop is dat de matrix een dynamisch model is dat kan worden aangepast naarmate de rollen binnen de zorg veranderen. De matrix is vastgelegd in het Afsprakenstelsel Interoperabiliteit Geboortezorg. Deze zal worden onderhouden en bijgesteld zoals ook eventuele wijzigingen in de standaarden worden onderhouden en bijgesteld. Dit is onderdeel van de innovatie- & beheercyclus van het Duurzaam Informatiestelsel Geboortezorg (DIG).
Technische details en implementatie
De rol-zib matrix maakt gebruik van FHIR-resources, dit is een verzameling van gerelateerde data-elementen. Omdat de huidige technologie nog niet in staat is de relevantie per individueel data-element vast te stellen, is gekozen voor een hoger niveau van groeperen. Dit zorgt ervoor dat zorgverleners toegang hebben tot complete sets van gerelateerde gegevens die noodzakelijk zijn voor hun werk.
Unanieme goedkeuring door geboortezorgpartijen
De partijen die samenwerken binnen het DIG[1] hebben de rol-zib matrix unaniem goedgekeurd tijdens hun strategisch overleg. Het is daarmee een van de resultaten van de samenwerking die in juni 2023 officieel is gestart in het DIG; een mijlpaal in de gezamenlijke aanpak.
De rol-zib matrix is een belangrijke stap richting een beter georganiseerd en veiliger informatiestelsel binnen de zorg. Cliënten/patiënten en zorgverleners kunnen vertrouwen op een systeem dat niet alleen de zorg en begeleiding ondersteunt, maar ook de privacy en veiligheid van burgers centraal stelt.
Rol-zib matrix en autorisatie/authenticatie
De rol-zib matrix is onderdeel van de generieke functie: autorisatie.
Ofwel de data die iemand met een bepaalde rol mag zien. De identificatie van een zorgverlener (authenticatie) hangt samen met een functie, bij die functie hoort een rol, bij een rol hoort een autorisatie die ingevuld wordt met een rol-zib matrix.
Voorbeeld: Stel dat er 100% data is, dan kan een autorisatie dat verkleinen tot bijv. 70%, als de autorisatie van zorgverlener bepaalt dat in zijn/haar rol niet alle data relevant is voor het uitvoeren van de functie. Dit percentage kan in de toekomst verder worden verkleind tot bijv. 40% als de cliënt/patiënt de mogelijkheid heeft geen toestemming te geven voor het raadplegen van bepaalde data.